ویژگی‌های مدیریت مدارس آلمان

مقدمه‌

امروزه بسیاری از متفکران و متخصصان تعلیم و تربیت که طرفدار برداشت و دید نو در زمینهِ اصلاحات آموزشی هستند، براین باورند که برنامه‌ریزی اصلاحات برای تجدیدنظر اساسی در عملکرد گذشته و کنونی نظام‌های تعلیم و تربیت هرکشور، باید در پرتو بررسی پیشینهِ تاریخی تحولات آموزش و پرورش و تحلیل وضعیت کنونی نظام آموزشی و همچنین بررسی عملکرد آموزشی سایر کشورها و ممالک دنیا، صورت پذیرد، در این صورت می‌توان با دیدی نو و جامع، عواملی را که موجب رکود فعالیتهای فرهنگی و علمی و شکل‌گیری دشواریهای کنونی نظام آموزشی شده است، شناسایی کرد.

با دیدی واقع‌بینانه بر عملکرد آموزشی و پرورشی سایر کشورها می‌توان یک تطبیق علمی - پژوهشی برنظام آموزش و پرورش خود بیا فکنیم و نقاط قوت و ضعف خود را با دیدی وسیع و نگرشی عمیق بررسی نماییم لذا در این گزارش تحقیقاتی، ویژگیهای مدیریت مدارس در کشور آلمان مورد بررسی قرار گرفته است.

امروزه، <خودگردانی مدارس> به عنوان راهی برای حل و فصل رضایتبخش امور آموزشی، در آلمان قبل از هرکشور دیگری مورد توجه دست‌اندرکاران تعلیم و تربیت است.

مدیران مدارس آلمان از اختیارات وسیعی در ادارهِ امور آموزشی و اداری برخوردارند و تمامی نهادها، که به نحوی در تحقق اهداف تربیتی مؤثرند، در مدیریت و اداره امور آموزش و پرورش چه به طور مستقیم و چه غیرمستقیم مشارکت دارند.

مدیران مدارس آلمان که به رکتور معروفند، سرپرست معلمان هستند. آنان براساس پیشنهاد شورای مدرسه و با حکم رئیس اداره مدارس ایالت تعیین می‌شوند و این وظایف را برعهده دارند:

1) مسئول برنامه‌ریزی تحصیلی و عرضه‌کننده برنامهِ کار برای هر یک از معلمان.

2) نظارت بر فعالیتهای تحصیلی در هر یک از کلاسها، براساس برنامه تعیین شده.

3) نظارت بر حضور و غیاب دانش‌آموزان و اجرای مقررات و ضوابط قانونی در امور آموزشی، بهداشتی و حوادث.

4) مسئول تهیه تجهیزات و امکانات آموزشی و تأمین نیازمندیهای مالی مدرسه و نیز تصمیم‌گیری در زمینهِ تخصیص اعتبارات برای خرید ابزار و وسایل آموزشی.

در آلمان، در غیاب مدیر مدرسه، وظایف وی را معاونش برعهده می‌گیرد. همچنین در مدارس آلمان شوراهایی به نام <شورای مدرسه>، <شورای معلمان>، <انجمن والدین> و <انجمن دانش‌آموزان> مدیر را در حل و فصل امور یاری می‌دهند.

شورای مدرسه:

این شورا در راس کمیته‌های مشورتی و تصمیم‌گیری مدارس قرار دارد. اعضای آن متشکل از مدیر مدرسه، نماینده شورای دانش‌آموزان، نماینده معلمان و مشاور و مسئول امور هدایت تحصیلی دانش‌آموزان است.

در نظام آموزش آلمان، شورای مدرسه نهادی شناخته شده است که زمینه را برای همکاری میان مدیر، معلمان، شاگردان و والدین فراهم می‌سازد. وظایف این شوراها در ایالت‌های آلمان متفاوت است؛ امّا مهمترین آنها عبارت است از:

* تدوین مقررات و ضوابط انضباطی در مدرسه، تعیین تدریس در کلاسهای درس، مشخص کردن ساعت استراحت میان ساعات تشکیل کلاس، تعیین میزان تکالیف برای دانش‌آموزان و میزان ساعات تشکیل کلاس‌ برای تدریس هر درس در برنامه هفتگی مدرسه.

* مهیا کردن وسایل رفت و آمد دانش‌آموزان و امکانات آموزشی و بهداشتی.

* تصویب و تأیید برنامه‌ بازدیدها و گردشهای علمی و نیز تهیه امکانات اجرایی برای این برنامه‌ها.

* تعیین کتابهای درسی که شورای معلمان از میان کتابهای درسی مورد تأیید وزارت آموزش و پرورش ایالت انتخاب کرده است. همچنین تعیین کمیت و کیفیت ارزشیابی تحصیلی دانش‌آموزان و رتبه‌ بندی آن.

در برخی از ایالتها، شورای مدرسه در زمینه اصلاح یا تغییر تشکیلات و سازمان مدرسه، تجهیز وسایل و امکانات آموزشی مدرسه، بازسازی و نوسازی ساختمان مدرسه، حل و فصل اختلافهای میان والدین و اولیای مدرسه در زمینه دشواریها و مشکلات تحصیلی دانش‌آموزان،‌ برگزاری مراسم ویژه (جشن فارغ‌التحصیلی) و جمع‌آوری کمک‌های نقدی نقش فعالی ایفا می‌نماید.

شورای معلمان‌

این شورا که متشکل از معلمان یا نماینده هر یک از معلمان پایه‌های تحصیلی یا بخش‌های آموزشی مدرسه است، مدیر را در حل و فصل رضایت‌بخش مسائل مدرسه یاری می‌دهد. وظایف این شورا عبارت است از:

* انتخاب کتابهای درسی برای هریک از پایه‌های تحصیلی از میان کتابهای درسی مورد تأیید وزارت آموزش و پرورش ایالت و طراحی ساعات مدرسه (برنامه کلاس).

* بررسی اختلاف نظر والدین با معلمان در زمینه امور تحصیلی و پرورشی دانش‌آموزان.

* تصمیم‌گیری دربارهِ انتقال دانش‌آموزان به مدرسه‌ای دیگر یا تغییر کلاس آنها.

* تهیهِ طرح پیشنهادی برنامه مدرسه و عرضهِ آن به شورای مدرسه برای تصویب.

* تصمیم‌گیری دربارهِ روش آموزش و برنامه تحصیلی دانش‌آموزان با توجه به آزادی عمل معلمان در روش تدریس.

* ارائه پیشنهاد در زمینهِ تعیین معیارهای ارزیابی کار معلمان و ارزشیابی تحصیلی دانش‌آموزان. معمولاً مدیر مدرسه، به عنوان رئیس شورا، تصمیمات این شورا را به مرحلهِ اجرا می‌گذارد.

انجمن والدین‌

این انجمن با گروهی از اولیای دانش‌آموزان هر مدرسه تشکیل می‌شود و به حکم <قانون مدارس آلمان> دارای این اختیارات است:

*تشکیل جلسات، مطلع ساختن والدین دانش‌آموزان از جدیدترین تصمیماتی که درجلسات عمومی مدرسه اتخاذ شده است و منعکس کردن نظریات آنان به شورای مدرسه.

* همکاری با مدیریت مدرسه، معلمان و شورای دانش‌آموزان (انجمن دانش‌آموزان) در امور تربیتی.

* حمایت از منافع و تقاضاهای شورای مدرسه در منطقه‌ای که مدرسه در آن قرار گرفته است.

* شرکت در شورای مدرسه و شورای معلمان با برخورداری از حق را‡ی.

* حمایت از خواستهای والدین در امور تحصیلی فرزندانشان.

*اظهارنظر دربارهِ شرایط پذیرش دانش‌آموزان، طراحی برنامه درسی، اهداف تربیتی، ارزشیابی کارایی دانش‌آموزان و ضوابط ارتقا از پایه‌ای به پایهِ بالاتر و ارزشیابی مدرک تحصیلی.

* نظارت بر اجرای مناسب فعالیتهای تحصیلی دانش‌آموزان، کمک به مدیریت و معلمان مدرسه در اجرای گردشهای علمی و بازدیدهای خارج از مدرسه و تشکیل کلاسهای جبرانی.

البته انجمن والدین می‌تواند در مدرسه جلسه عمومی تشکیل دهد و تمامی والدین دانش‌آموزان را دعوت کند.

انجمن والدین، نمایندگان خود را برای شورای والدین منطقه و استان کاندید می‌نماید.

این شورا نماینده والدین در سطح منطقه یا استان است.



انجمن دانش‌آموزان‌

در قانون جدید مدارس آلمان، که از اول آگوست 1997 به مرحلهِ اجرا درآمد، برای والدین و دانش‌آموزان در امر تصمیم‌گیری مشترک و سازندهِ امور مدرسه حقوق گسترده‌ای در نظر گرفته شده است.

قوانین آموزش و پرورش ایالتها هرکدام به حق مشارکت دانش‌آموزان از طریق نمایندگان خویش در انجمن دانش‌آموزان در سطح مدرسه و انجمن دانش‌آموزان در سطح منطقه و استان تأکید ورزیده‌اند.

این انجمن‌ها نه تنها از حقوق دانش‌آموزان در کانونهای آموزشی دفاع می‌کنند، بلکه با شرکت نمایندگانشان در شورای مدرسه، شورای تربیتی منطقه و استان در اتخاذ تصمیمات تربیتی منطبق با چارچوب وظایف هریک از دانش‌آموزان، مشارکت فعال دارند.

جلسه عمومی انجمن دانش‌آموزان در سال دو بار برپا می‌شود.

این جلسات برای تبادل نظر و گفت و شنود دربارهِ مسائل دانش‌آموزان است و تمامی نمایندگان دانش‌آموزان از هر مدرسه و در هر مقطع تحصیلی در آن شرکت می‌کنند.

این جلسات با صدور قطعنامه‌ای دربردارندهِ نظریات دانش‌آموزان در راستای حل و فصل مسائل آموزش و پرورش مناطق و استان کار خود را به پایان می‌رساند.

سپس مفاد این قطعنامه برای تصمیم‌گیری به اطلاع مقامهای محلی آموزش و پرورش می‌رسد.

در آلمان امکان برقراری ارتباط میان دستگاه مرکزی آموزش و پرورش و مقامهای محلی، از وزیر آموزش و پرورش ایالتی گرفته تا مدیریت و شوراهای تربیتی درسطح استان، شهر، ناحیه، مدرسه و سرانجام انجمن دانش‌آموزان وجود دارد که بسیار گسترده است. به‌طور معمول، روابط میان این نهادها، آگاهانه، منظم، مستحکم و صمیمانه است و مشکلات تربیتی از طریق جلسات خصوصی و رسمی حل و فصل می‌شود.

منبع :http://www.rie.ir/